Door: Charissa Koek

Persoonlijk ben ik een groot voorstander van samenhangend onderwijs, waarbij alle vakken in samenhang aangeboden worden. Ik merkte als leraar po wat voor positief effect dat had op de intrinsieke motivatie van mijn leerlingen. In mijn opdracht als vakexpert primair onderwijs bij de actualisatie van de kerndoelen voor kunst en cultuur zoek ik ook continu naar mogelijkheden van samenhang tussen kunstvakken.

Niet alleen ik ben voorstander van samenhang. Wist je dat verschillende Nederlandse overheids- en adviesorganisaties, kunstvakverenigingen, beleidsnotities, publicaties en ook leerkrachten benadrukken dat het belangrijk is om kunstvakken in samenhang aan te bieden? Tegelijkertijd meent driekwart van de leraren po dat hun deskundigheid niet of matig toereikend is om tot succesvolle uitvoering van die samenhang tussen verschillende kunstvakken te kunnen komen.

Omdat ik dit herken in mijn onderwijspraktijk deed ik een masteronderzoek naar samenhang tussen kunstvakken in het primair onderwijs. In mijn huidige baan als lerarenopleider beeldende vorming en kunstzinnige vakken bij de pabo en Ad-PEP wil ik namelijk (toekomstig) leerkrachten leren hoe zij dit zelf aan kunnen pakken in hun onderwijspraktijk. De onderzoeksresultaten waren indrukwekkend.

Ik stuitte op een kluwen aan informatie dat ontward diende te worden. De begripsbepaling blijkt diffuus. Er is namelijk geen eenduidige, breed gedragen definitie van ‘samenhang’ tussen de kunstvakken. In de literatuur en in de praktijk worden dan ook veel verschillende termen gebruikt die over hetzelfde begrip gaan, met nuanceverschillen. Zo kwamen de volgende begrippen voorbij; geïntegreerd onderwijs, vakoverstijgend onderwijs, projectonderwijs, vakintegratie, verbonden onderwijs, gefuseerd onderwijs, multidisciplinair onderwijs, interdisciplinair onderwijs, transdisciplinair onderwijs, ‘art integration’, horizontale samenhang, verticale samenhang, thematisch, genest, gesequenced, gedeeld, webbed, threaded, ondergedompeld, genetwerkt, gemengd, verenigd, gecoördineerd, versmolten onderwijs en gefragmenteerd onderwijs. 

Daarbij bestaat er geen eenduidig, breed gedragen en uniform kader voor de verschijningsvormen van samenhang tussen kunstvakken. Het begrip samenhang en de daarmee overeenkomstige begrippen blijken te pas en te onpas door elkaar gebruikt te worden zonder de definities gezamenlijk met elkaar vastgesteld te hebben. De kunstvakdidactische literatuur, waar leraren po zich op kunnen beroepen, geeft eveneens geen eenduidig beeld van samenhang tussen de kunstvakken in het basisonderwijs. Op basis van de uitkomsten van mijn onderzoek blijkt dan ook dat vervolgonderzoek nodig is. 

In het onderzoek lijken argumenten om de kunstvakken in samenhang aan te bieden vooral een pleidooi te zijn voor het terugdringen van overladenheid en om tijdwinst, in plaats van te gaan om onderwijsinhoudelijke verbeteringen. Tot welke onderwijsinhoudelijke verbeteringen samenhang tussen de kunstvakken leidt, is tot op heden niet bekend. 

Mijn onderzoek werd afgesloten met de aanbeveling landelijk vast te stellen wat bedoeld wordt met samenhang in het basisonderwijs en welke verschillende vormen van samenhang we daaronder verstaan. Onderzoek is nodig naar wat je met samenhang tussen kunstvakken kunt bewerkstelligen, met welk doel samenhang tussen kunstvakken gerealiseerd kan worden en wat de onderwijsinhoudelijke meerwaarde is van het in samenhang aanbieden van de kunstvakken.

Dat betekent uiteraard niet dat een schoolteam er niet voor zou kunnen of mogen kiezen de kunstvakken in meer of mindere mate in samenhang aan te bieden. Als een team voornemens is samenhang tussen kunstvakken te realiseren is het advies om vast te stellen met welke bedoeling de samenhang gerealiseerd wordt, wat het team verstaat onder samenhang tussen kunstvakken, welke vormen de samenhang tussen kunstvakken aan kunnen nemen en wanneer samenhang tussen kunstvakken door het team als succesvol beschouwd wordt. 

Binnen het kerndoelenteam zijn wij deze dialoog met elkaar aangegaan en werken wij momenteel actief aan concrete good practice voorbeelden van samenhang tussen kunstvakken om leerkrachten hier verschillende mogelijkheden van te tonen. Wetend dat vervolgonderzoek nodig is, onderstreep ik onverminderd het belang van samenhang ten dienste van betekenisvol thematisch onderwijs. Want zeg nou zelf, betekenisvolle samenhang, dat gunnen wij toch elke leerling?

Nieuwsgierig naar het gehele onderzoek? Klik dan hier.